Strzelba Czechowa

 

Strzelba Czechowa to stara, sprawdzona i bardzo dobrze znana zasada kompozycyjna.

***

Dwa razy naprzykrzałem się Czechowowi moimi utworami. Oto co w różnych chwilach powiedział mi o sztuce pisania. [...] Jeżeli w pierwszej części mówi pan, że na ścianie wisi strzelba, to w drugiej lub w trzeciej części musi ona koniecznie wystrzelić. A jeśli nie wystrzeli, to nie powinna wisieć.
 

Siergiej Szczukin, Ze wspomnień o Czechowie, [w:] Czechow we wspomnieniach swoich współczesnych, Warszawa 1960, s. 483.

***

Zasada jest znana wszystkim, nawet tym, którzy nigdy nie słyszeli o żadnych strzelbach i o żadnym Czechowie. Jeżeli w filmie pojawia się skórka od banana, to – tak, zgadliście – ktoś się na niej poślizgnie.

Strzelba Czechowa uczy, aby od razu przechodzić do rzeczy ważnych, a nie tracić czas na niepotrzebnie wydłużony wstęp. Już na starcie podrzuca pewien trop związany z zakończeniem opowieści. Jednocześnie w wielu przypadkach przykuwa uwagę widza. „Ciekawe, kto wyrżnie na skórce od banana?”.

A teraz trzy przykłady (ze spojlerami, nie da się inaczej). 

***

Pewnego razu w... Hollywood (2019) – miotacz ognia

Chyba tylko Tarantino mógł podmienić strzelbę na miotacz ognia.

W jednej z pierwszych scen pojawia się fragmentu filmu z udziałem Ricka Daltona (Leonardo DiCaprio), w którym walczy z nazistami za pomocą miotacza ognia. Dalton wspomina, że po zakończeniu zdjęć zatrzymał broń.

Moment kulminacyjny.

Banda Mansona wpada do domu Daltona, a Dalton na chwilę znika, szukając czegoś w szopie, by wrócić z miotaczem ognia i urządzić zwyrolom piekło.

***

Strzelbą Czechowa może być nie tylko sam przedmiot, ale również jego cecha.

Harley Davidson i Marlboro Man (1991) – rozpadające się buty Marlboro Mana

Marlboro Man (Don Johnson) ma rozwalające się buty, które skleja plastrami. Okazuje się, że to jedyna pamiątka po ojcu.

Moment kulminacyjny. 

Miejsce akcji: wieżowiec z rozwalonymi ścianami, kręci się w głowie na sam widok. 

Marlboro Man zasadza kopniaka złemu Wilderowi, który już ma runąć w dół, ale w ostatniej chwili łapie za buty naszego bohatera. Gdyby były solidne, to może i jakoś wdrapałby się i przeżył. Jednak to dziadostwo, więc taśma się odkleja, a Wilder leci w dół z podeszwami w rękach.

***

Strzelba Czechowa może być również czymś niematerialnym.

Mój kuzyn Vinny (1992) – wiedza motoryzacyjna Mony Lisy, narzeczonej Vinny'ego

Vinny, początkujący adwokat z Nowego Jorku, przyjeżdża do Alabamy, aby bronić kuzyna i jego kumpla niesłusznie oskarżonych o morderstwo. Towarzyszy mu narzeczona, Mona Lisa Vito.

Już w pierwszej scenie para kłóci się o kwestie motoryzacyjne. Kiedy do dyskusji włącza się miejscowy, Vinny oświadcza: „Ona wie wszystko o samochodach” (And she knows everything about
cars).

Moment kulminacyjny.

Vinny dzielnie zbija kolejne argumenty prokuratury, pozostaje jeszcze jeden. Ślady opon samochodu, którym uciekli mordercy, pasują do auta oskarżonych. Wtedy adwokat powołuje na świadka Monę Lisę, która daje popis wiedzy motoryzacyjnej i obala ten argument.

W efekcie prokurator wycofuje oskarżenie.